مقدمه
تهاتر یک اصطلاح تخصصی در دنیای اقتصاد و انواع معاملات ملکی یا خودرویی است که درواقع به نوع خاصی از معامله اطلاق می‌شود. آشنایی با شرایط انجام این شیوه معامله و انواع آن به شما کمک می‌کند تا بتوانید معامله‌های تبادلی و پایاپای را با دقت و آگاهی بیشتری انجام دهید. در این مقاله می‌خواهیم شما را با این مفهوم و انواع آن آشنا کنیم.
معنای تهاتر ازنظر لغوی و اصطلاحی
بررسی معنای لغوی تهاتر نشان می‌دهد که این واژه به‌عنوان تبادل کالا به‌صورت پایاپای، مساوات و برابر شدن تعریف می‌شود. اما در اصطلاح قانونی این معنا گسترده‌تر است. بر این اساس اگر بین دو نفری که در دو سوی معامله قرار دارند، رابطه بدهکاری و طلبکاری وجود داشته باشد؛ می‌توانند از این شیوه برای رفع بدهکاری و دین خود استفاده کنند.
بنابراین طبق قانون تهاتر راهی است که با استفاده از آن می‌توان تعهد را از طریق انجام معامله از بین برد و قرض را به این صورت ادا کرد.
نکته مهم در انجام تعهد این است که دو سمت معامله باید ارزش کاملا یکسانی داشته باشند تا به اصطلاح یر به یر شوند. به‌این‌ترتیب اگر دو سوی معامله به هم بدهکار باشند؛ با استفاده از تهاتر می‌توانند همه یا قسمتی از دین خود را برطرف کنند.
شرایط لازم برای اجرای تهاتر در معامله املاک
برخی از کارشناسان معتقد هستند که استفاده از واژه تهاتر برای معامله میان دو ملک اشتباه است؛ زیرا به‌ندرت می‌توان دو ملکی را پیدا کرد که دقیقا ارزش برابری داشته باشند. بااین‌حال با توافق طرفین یا حکم مرجع قضایی، این تعویض املاک می‌تواند به‌صورت تهاتر اتفاق بیفتد.
به عبارت ساده تهاتر در املاک زمانی اتفاق می‌افتد که دو مال با ماهیت یکسان با هم مبادله شوند؛ برای مثال دو زمین، دو واحد تجاری یا مسکونی یا یک ساختمان با یک زمین می‌توانند در قالب تهاتر معاوضه شوند. اما اگر پول نقدی در این میان ردوبدل شود؛ معامله از صورت تهاتر خارج خواهد شد.
انواع تهاتر
در قانون اساسی، تهاتر به سه صورت تعریف می‌شود و دارای سه نوع است که عبارت‌اند از:
– تهاتر قهری
تهاتر قهری یک حکم قانونی است؛ بنابراین در این نوع تهاتر نیازی به توافق طرفین و راضی شدن آن‌ها وجود ندارد. به عبارت بهتر همه چیز بر پایه قانون انجام می‌شود و اراده دو طرف در آن دخالتی ندارد. این نوع تهاتر در ماده 295 قانون مدنی تعریف شده است.
مهم‌ترین نکته در تهاتر قهری این است که دو سمت معامله کاملا باید هم‌جنس، هم‌مکان و هم‌زمان باشند؛ برای مثال اگر شما به ازای مبلغ مشخصی پول که از یک شخص طلبکار هستید، تقاضای یک ماشین یا فرش یا وسایل دیگر کنید، تهاتر قهری برای شما قابل اجرا نیست. در این صورت باید به سراغ دیگر انواع این فرایند بروید؛ یعنی با یکدیگر توافق کرده و یا با حکم قضایی برای این کار اقدام کنید.
نکته دیگر درباره تهاتر قانونی یا قهری این است که دو طرف معامله باید سند آزاد داشته باشند؛ برای مثال ملک نباید در رهن بانک باشد یا اینکه سند خودرو به دلیل پرداخت اقساط، در نزد خودروساز به‌صورت امانت نگهداری شده باشد.
– تهاتر قراردادی
اگر شرایط نوع قهری برقرار نباشد؛ طرفین می‌توانند با توافق یکدیگر فرایند تهاتر را انجام دهند. برای برقراری شرایط قهری، باید اموالی که در دو سوی معامله قرار دارند؛ از یک جنس بوده و ازنظر زمانی و مکانی هم با هم یکسان باشند.در غیر این صورت، انجام این فرایند نیازی به حکم قانونی ندارد و افراد می‌توانند با توافق هم آن را انجام دهند.
– تهاتر قضایی
در این تهاتر، طرفین با هم بر سر مسائل مختلفی مانند اصل بدهی، مقدار دین یا ارزش اموال موردمعامله، اختلاف دارند. به همین دلیل برای تعیین تکلیف به دادگاه مراجعه می‌کنند؛ در این صورت دادگاه اختلاف را بررسی کرده و بر این اساس رای را صادر می‌کند. درنتیجه تهاتر تنها با رای قضایی قابل انجام است.
مزایای انجام فرایند تهاتر چیست؟
یکی از چالش‌هایی که در رابطه بدهکاری و طلبکاری و یا معامله وجود دارد؛ عدم تسویه حساب و یا پرداخت کامل حق معامله است. به عبارت بهتر افراد در هر معامله‌ای شرایطی را برای پرداخت پول و انتقال اسناد موردنیاز تعیین می‌کنند؛ اما ضمانت محکمی برای اجرای این شرایط در بیشتر معامله‌ها وجود ندارد.
به همین دلیل است که بیشتر افراد ترجیح می‌دهند که معامله را به‌صورت تهاتر پیش ببرند. زیرا در این صورت مطمئن هستند که بلافاصله می‌توانند از مال مبادله‌شده استفاده کنند و دیگر نیازی به طی کردن فرایند اضافه برای دریافت پول نیست. همچنین دیگر هیچ نگرانی از تاخیر در پرداخت مبلغ موردمعامله یا تحویل کالا نخواهند داشت.
نکته دیگر این است که در بیشتر موارد تهاتر بر پایه توافق طرفین انجام می‌شود؛ به همین دلیل احتمال بروز اختلاف در طی انجام معامله و یا فسخ آن بسیار کمتر از معاملات عادی است. درنتیجه امنیت بیشتری برای رسیدن پرداخت بدهی وجود دارد و خیال دو طرف از بازگشت مال خود راحت‌تر است.
سخن پایانی
تهاتر یک شیوه مطمئن برای معامله میان افرادی است که به هم بدهکار یا از هم طلبکار هستند. در این شیوه معامله، خبری از رد و بدل کردن پول یا سکه نیست؛ بلکه اموالی با ارزش یکسان با هم مبادله می‌شوند. در این شیوه طرفین می‌توانند بر پایه توافق با یکدیگر پیش بروند و یا برای حل اختلاف‌های احتمالی به مراجع قضایی مراجعه کنند. انجام این کار خیال شما را از بابت پرداخت دین راحت می‌کند و این فرایند را برای بدهکار و طلبکار بسیار ساده خواهد کرد.
